Pišu: Tomo MARIĆ

Slavko BASARA

Da vas je, putniče namerniče, sudbina ili nešto drugo u prvim poratnim godinama Drugog svetskog rata, nanela ka Prijedoru, a imate osetljivo uho, na njegovim ulicama čuli bi ste pesmu velike tuge i goleme žalosti. Prijedor je bio i grad mučenik, i grad heroj, otklonile su se dve u pesmama opevane planine, Grmeč i Kozara, stvorile tako prostranu dolinu kojom vijuga bistra Sana, a na njenim pitomim obalama smestio se grad. 

U njemu i njegovoj okolini smrt je odvajkada postojala da bude neprikosnoveni vladar. Gvozdenim kandžama zatirala je ljudske živote i ojađene majke, supruge, devojke i decu u crno zavijala. Srce će vam zaparati bolan krik Stojanke majke iz Knežpolja, za Srđanom, Mrđanom i Mlađenom. Ako niste slepi kod očiju, i u Prijedoru i u namrštenom Grmeču, i na legendarnoj Kozari, svugde, ama baš svugde, videćete tragove stradanja i smrti.

O svemu ovome svedoče brojni spomenici koji vode putem od Banjaluke ili onom ka Kozarskoj Dubici, pogotovo onaj na Mrakovici, pa isklesani rasečeni pupoljak na Korčanici, odmah do njega svedok tragedije Memorijalni centar Šušnjari, ili opet onaj Kameni cvet, ili Cvet u kamenu, tamo u Jasenovcu, što nemo svedoči o najvećem mrtvom gradu na svetu koji se sa visova Kozare dobro vidi. 

Između tog goropadnog jahača apokalipse i nevinog života vođena je borba neprestana, iz tih bitaka život, kao dar od Boga, uvek je izlazio kao pobednik...

Ima li roman o rukometu, nema ako ga sam ne napišeš; upravo tako, sami, s igrom koja je ovaj svet učinila boljim i lepšim, uradila je generacija mladih ljudi, većinom rođena u Prijedoru, ili u širem okruženju podno Kozare, tamo pedesetih i šezdesetih godina, zna se i ko su oni: Dževad Fazlić, Aleksandar Bojko, pa Hidajet Karabašić, Nedžad Šerić, Milovan Mrkšić, Rajko Jeftić, Petar Stogov, Tihomir Bosnić i, pogotovo, Mladen Ilić, Dušan Miljuš i Miroslav Đurić...

Oduvek je na Balkanu burna bila istorija, prekrajala se i “naučno” objašnjavala kako je kojem vladaru odgovaralo, tako da je pisati i istoriju jednog sportskog kolektiva i jednog grada mukotrpan, težak i nezahvalan posao.

Malo je pisanih dokumenata istorijsko-naučno utemeljenih. Sećanja su izbledela, ili svako ima svoj “ugao” gledanja, klupske arhive vodile su se površno i mahom su poluprazne. Na sreću rukometni zaljubljenici u Prijedoru nisu se držali pomenutog “pravila”.

Zahvaljujući velikom entuzijasti i nadasve čoveku od znanja i struke profesoru Đorđu Dejanoviću Đorcu dosta dokumentacije vezano za rukomet u Prijedoru, i uopšte na kozarsko-podgrmečkom prostoru, ostalo je sačuvano.

Valjalo je napisati priču, prvo o rukometu kao fenomenu jednog vremena, o rukometu u Prijedoru, prožimati kroz priču Grad Prijedor, opisati male-velike utakmice i male-velike sportske junake, o porazima i pobedama koji su pisali istoriju kluba, a on – klub – kroz svoje trajanje menjao ime: “Gimnazijalac”, „Srednjoškolac“, „Mladost“, “Radnički”, „Prijedor“, “Bosnamontaža”, “Prijedor”. 

U „Romanu o rukometu i Prijedoru“ našlo se mesta i za rukometašice “Mire” i rukometaše “Rudara” iz Ljubije, bez kojih bi rukomet u gradu na Sani bio kudikamo siromašniji nego što je to u ovom času.

Sama činjenica da je prijedorski rukomet svetskoj sportskoj porodici podario Zlatana Arnautovića, olimpijskog pobednika, po mnogim stručnim mišljenjima jedan od najboljih golmana kojeg je svet ikada vidio, zatim da je rukometaše “Prijedora” u svojim trenerskim počecima vodio Abas Arslanagić, takođe olimpijski pobednik i golman sveta, a kasnije i stručnjak sa svetskim vrednostima, koliko praktično na terenu toliko i u naučno-publicističkom istraživanju, te da je u gradu na Sani rođen Nebojša Popović, jedan iz plejade svetskih rukometaša, određuje celom Potkozarju posebno mesto u planetarnoj rukometnoj i sportskoj zajednici.

Ova priča je istovremeno i svojevrsno kazivanje o razdoblju velikih istorijskih lomova, ali i velikog pregalaštva, zanosa i entuzijazma, gde je rukomet uvek bio više od igre, potom “mini-enciklopedija” koja će svakom pokloniku sporta, pogotovo u Potkozarju, omogućiti da za tren “sve zna” o “Bosnamontaži”, “Miri”, “Rudaru”, jednom rečju prijedorskom rukometu kroz period duži od šest decenija.

Brojni su znameniti ljudi koji su obeležili život Grada Prijedora. 

Prvi je, svakako, doktor Mladen Stojanović čija rodna kuća, nedaleko od hotela „Prijedor“, na obalama Sane, je svojevrsni simbol grada i njegov zaštitni znak. 

Prijedor mu je podigao spomenik u samom centru grada. Za života postao legenda, a u kozarskoj epopeji zaslužio mesto u večnosti. 

Među poznate ličnosti iz Prijedora koje su obeležile 20. vek su još narodni heroji Mira Cikota i Rade Bašić, zatim Draško Popović, Nikola Stojanović, Petar Dodig i Živko Radišić, političari i visoki partijski i državni funkcioneri u SFRJ, Republici Srpskoj i BiH, pa književnik i čuveni novinar „Politike“ Gojko Banović.

Prijedorčani posebno mesto daju i po dobru čuvenom Drvarčaninu Nikoli Kotli, generalnom direktoru Rudnika Ljubija koji je ostao upamćen kao najprogresivniji direktor pomenutog privrednog giganta. Upečatljiv trag u životu Prijedora ostavio je gradonačelnik Marko Pavić, osvedočeni prijatelj sporta, pod čijim rukovodstvom Prijedor je dobio status Grada.

(Nastaviće se)

U slavu rukometa

Novinari i saradnici Sportskog Žurnala Tomo Marić i Slavko Basara napisali su knjigu „Roman o rukometu i Prijedoru“ čija promocija je zakazana za subotu 16. maja u gradu na Sani s početkom u 19 časova.

Naš sajt kroz feljton u pet delova doneće segmente pomenute knjige koja govori o ovom sportu, gradu, ali i svim društveno-političkim lomovima i ratnim sukobima između Grmeča i Kozare.